Orchidee/vanille

De orchideeënfamilie (Orchidaceae) is een van de grootste plantenfamilies op aarde. Het aantal soorten wordt op zo rond de 20.000 geschat. Wereldwijd zijn meer dan duizend geslachten bekend welke verdeeld worden over tientallen subfamilies. Orchideeën worden ook wel eens kort orchis genoemd, wat ook de naam van een specifiek geslacht is. De bloem van een orchidee is meestal eenvoudig te onderscheiden van een andere bloem. De bloem is opgebouwd uit drie kelkbladen en drie kroonbladen. Het middelste kroonblad is afwijkend qua vorm en vergroot (de lip), zodat het een platform voor insecten vormt om makkelijker het centrum van de bloem te bereiken. (https://nl.wikipedia.org/wiki/Orchi...)

De vanille-orchidee (Vanilla planifolia) is een tot 15 m lange klimplant met vingerdikke, vlezige stengels en witte, tot ranken omgevormde luchtwortels. De verspreid staande, bijna zittende, lancetvormige, gladde bladeren zijn 8-24 × 2-8 cm groot. Ze bezitten haast onzichtbare nerven.
Doorsnede van een bloem

De bloemen groeien in korte, schermvormige trossen. De bloemdekbladen zijn 4-7 cm lang en groenachtig tot lichtgeel van kleur. Het binnenste bloemdekblad is korter en is opgerold tot een koker met een gegolfde rand. De buitenste bloemdekbladen zijn meestal tegen dit kokervormige bloemdekblad aangedrukt. De vruchten (die botanisch gezien bessen zijn) zijn hangend, staafvormig en 10-30 × 0,5-1,5 cm groot. Ze rijpen naar geel en bevatten tienduizenden zeer kleine, zwarte zaden.

Volgens de Flora of North America komt de vanille-orchidee voor in Florida, Mexico, West-Indië (Trinidad), Midden-Amerika en het noorden van Zuid-Amerika. Het natuurlijke verspreidingsgebied zijn meest waarschijnlijk de tropische wouden van het oosten van Mexico, Guatemala, Belize en Honduras. De plant wordt tegenwoordig in veel tropische landen gekweekt, buiten Mexico vooral op Madagaskar, Réunion en de Comoren.

Vanille is na saffraan de duurste specerij ter wereld. Dat is te verklaren omdat in de teeltgebieden buiten Mexico de natuurlijke bestuivers (gespecialiseerde bijen: de soort Melipona beechii) ontbreken, waardoor elke bloem met de hand moet worden bestoven. Daarbij komt, dat van de tros maar één bloem per nacht open gaat. Het duurt vijf tot acht maanden voordat men de halfrijpe vruchten kan oogsten. Na een paar koude nachten kan de hele oogst al mislukken. De geoogste vruchten worden kort verhit en daarna gedurende drie tot zes maanden elke dag eerst in de zon gelegd, waarna ze in wollen dekens worden verpakt en aan een fermentatieproces worden blootgesteld. 's Nachts worden de vruchten in luchtdichte vaten bewaard om het kostbare aroma te behouden. (https://nl.wikipedia.org/wiki/Vanil...)

In oude recepten wordt vaak verwezen naar de orchidee. De wortel, in de vorm van kleine testikels, zou grote ‘hitte’ veroorzaken en bij man en vrouw de lust opwekken. (Van Killegem & Van Laere, 2007). Orchideeën worden  geassocieerd met een krachtig liefdesleven omdat de bloemen met enige fantasie lijken op een mannelijk orgaan in erectie. De wortels van orchideeën zouden dan weer de vorm bezitten van kleine testikels. Daaraan danken ze trouwens hun naam : orchis betekent testikel.

Een geurige en lekkere toepassing van de orchidee in de keuken is de vanille. Dit is de gefermenteerde, onrijpe vrucht van een tropische orchidee. Natuurlijke vanille is afkomstig van de vanilleplant (Vanilla planifolia). De vanilleplant is een soort orchidee. Vooral de peulen (zaden) van deze plant bevatten erg veel vanille.

De peulen moeten eerst worden gerijpt (fermenteren) om vanilline, het hoofdbestanddeel van vanille vrij te maken. Hierbij verkrijgt vanille zijn karakteristieke bruinzwarte kleur. De wereldproductie aan natuurlijke vanille is te klein om aan de vraag te kunnen voldoen. Daarom wordt vanille ook chemisch nagemaakt. Vanille dankt haar naam aan het Spaanse vainilla, wat een verkleinvorm is voor vagina. De gedroogde vanillestengel ziet er immers uit als een kokervorminge vrucht met overlangse rimpels.(www.gezondheid.be)